Artykuły branżowe

BHP - Czy? Co? I ile można?

Teoretycznie: jeśli zagrożenia bezpieczeństwa pracy ze strony każdego z czynników uznać za stany potencjalne, to przekształcanie się potencjałów w możliwość staje się ryzykiem o stopniach mierzonych wartościami prawdopodobieństwa zaistnienia. Inaczej "ryzyko zawodowe" to prawdopodobieństwo przejawienia się skutków potencjalnego zagrożenia ze strony czynników szkodliwych, co jest zgodne z formalnym określeniem tego pojęcia, definiowanym jako: "prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń (zagrożeń) związanych z wykonywaną pracą, powodujących straty oraz ich skutków dla zdrowia lub życia pracowników w postaci chorób zawodowych i wypadków przy pracy" [1]*, lub - w odniesieniu do pracy z chemikaliami - "prawdopodobieństwo (możliwość) wystąpienia potencjalnej szkody zdrowotnej w warunkach stosowania czynnika chemicznego lub narażenia na czynnik chemiczny w miejscu pracy".[2]

Liczbowa wielkość tego prawdopodobieństwa to nic innego jak szansa na zaistnienie wypadku, tym większa, im prawdopodobieństwo wyższe i wokół tej kwestii rozciąga się obszar rozważań teoretycznych oraz działań praktycznych związanych po pierwsze - z oszacowaniem wielkości ryzyka, a po wtóre - z jego minimalizowaniem, czyli przeciwstawianiem się szkodom lub w przypadku wystąpienia - ich rozmiarom. Zmniejszanie ryzyka prowadzi do jego wielkości granicznej, czyli do "ryzyka resztkowego (zamiennie - szczątkowego, rezydualnego)", definiowanego jako ryzyko po zastosowaniu środków bezpieczeństwa.[3]

Ponieważ ryzyko resztkowe nie może być sprowadzone do zera (co jest równoznaczne z przerwaniem lub zaniechaniem pracy), problem sprowadza się do uzyskania odpowiedzi o poziom "ryzyka akceptowalnego", rozumianego jako ryzyko do przyjęcia bez stosowania środków i działań zaradczych oraz "tolerancji ryzyka", czyli wyższego od poprzedniego poziomu, dopuszczonego przy zastosowaniu monitoringu warunków pracy.[4]

W dalszym rozwinięciu pojęć można mówić o ryzykach "czystym", "pozytywnym", "negatywnym", "zatrzymanym" i innych stosowanych w symulacjach związanych ze szczególnymi potrzebami i procedurami, przy czym wszystkie z wymienionych wymagają szacunków i obliczeń sprowadzających się do pojęcia ogólnego zwanego "oceną ryzyka zawodowego", będącego procesem "porównywania wielkości oszacowanego ryzyka z określonymi kryteriami w celu określenia znaczenia tego problemu dla podmiotu gospodarczego oraz podjęcia decyzji o postępowaniu wobec zagrożeń".[5]

Dla polskiej legislatury systemowe podejście do spraw ryzyka zawodowego otworzyła Dyrektywa Rady z dnia 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy.[6] W art. 6 "Ogólne obowiązki pracodawców" zobowiązuje ona pracodawców do podejmowania środków zapewniających bezpieczeństwo i ochronę zdrowia pracowników z reagowaniem na potrzeby i wynikającą z nich konieczność dostosowywania środków ochronnych do konkretnych sytuacji. Całość tych działań ma być oparta na zasadach ogólnych, obejmujących: zapobieganie zagrożeniom, ocenę zagrożeń, które nie mogą być wykluczone oraz zwalczanie źródeł zagrożeń. Ten zapis znalazł zastosowanie w kodyfikacji polskiego prawa pracy z umieszczeniem go w artykule 226 Kodeksu Pracy w brzmieniu: "Pracodawca: 1) ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko, 2) informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami".[7]