Nowe normy PN-EN ISO 12944 dotyczą tylko ochrony przed korozją konstrukcji stalowych.
Powłoki omawiane w normach są wytworzone wyłącznie z farb ciekłych utwardzanych w warunkach otoczenia, zatem normy nie dotyczą powłok:
- proszkowych
- emalii piecowych
- farb utwardzanych w podwyższonych temperaturach
- powłok do wymalowań wewnętrznych zbiorników (tzw. wykładzin zbiornikowych).
W nowej wersji normy zaprezentowano nieco inne podejście do zagadnienia trwałości powłok, pozostawiając w tej materii znacznie większą swobodę stronom kontraktu. Przypomnijmy, że w starej wersji jako granicę trwałości wyznaczono stan skorodowania Ri 3 zgodnie z PN-EN ISO 4628-3, a dla systemów zdefiniowanych w piątej części normy przewidziano trzy okresy trwałości. W nowej wersji mamy cztery okresy trwałości:
- krótki (L) do 7 lat
- średni (M) od 7 do 15 lat
- długi (H) od 15 do 25 lat
- bardzo długi (VH) powyżej 25 lat.
Granicą trwałości, rozumianej też jako okres czasu do uzasadnionego ekonomicznie przemalowania, nie jest już stopień Ri 3. Strony mogą ustalić, na jakiej części powierzchni w okresie zdefiniowanym przez trwałość systemu może wystąpić stopień Ri 3 lub mogą zdefiniować, na jakich powierzchniach wystąpienie korozji w stopniu Ri 3 będzie równoznaczne z zakończeniem okresu trwałości. Nadal bardzo wyraźnie zwraca się uwagę, że trwałość nie jest jednoznaczna z gwarancją i że gwarancja powinna stanowić odrębną umowę zobowiązującą strony do określonych działań, np. wykonawcę do nieodpłatnych napraw powłok, a zleceniodawcę do odpowiedniej dbałości o te powłoki w okresie objętym gwarancją.
Każda z części normy została zaopatrzona na wstępie w definicje wybranych, najczęściej powiązanych z daną częścią normy terminów. Postanowiliśmy te terminy uporządkować alfabetycznie, żeby w dalszych częściach artykułu nie wracać do definicji podstawowych „pojęć korozyjnych”.
Definicje:
Atmosfera (atmosphere) – mieszanina gazów i na ogół również aerozoli oraz pyłów otaczających dany obiekt.
Autor specyfikacji (specifier) – osoba odpowiedzialna za opracowanie specyfikacji.
Biała rdza (white rust) – białe do ciemnoszarych produkty korozji powstające na powierzchniach ocynkowanych.
Całkowita odnowa (systemu powłokowego) (total refurbishment) – całkowite usunięcie powłok ochronnych i naniesienie nowego ochronnego systemu powłokowego.
Chemiczne przygotowanie podłoża (chemical treatment) – proces przygotowania podłoża metodami chemicznymi lub elektrochemicznymi, który wpływa na strukturę podłoża.
Czas zawilgocenia (time of wetness) – okres, w którym powierzchnia metalu jest pokryta przez absorpcyjny, np. wilgotny kurz i/lub ciekły film z elektrolitu, który może powodować korozję atmosferyczną. Często, jako czas zawilgocenia, przyjmuje się ilość godzin, kiedy wilgotność względna (RH) przy powierzchni przekracza 80%, a temperatura jest wyższa od 0°C.
Dopuszczalny okres przechowywania (shelf life) – czas, przez jaki można magazynować wyrób lakierowy przechowywany w oryginalnych opakowaniach w odpowiednich warunkach, czyli temperaturze od +5 do +30°C.
Farba (paint) – pigmentowany materiał powłokowy, który po naniesieniu na powierzchnię tworzy nieprzeźroczystą suchą warstwę posiadającą własności ochronne, dekoracyjne i/lub specjalne dodatkowe parametry techniczne.
Grubość suchej warstwy (dry film thickness) DFT – grubość powłoki na powierzchni po całkowitym wyschnięciu i utwardzeniu.
Grubość mokrej warstwy (wet film thickness) WFT – grubość powłoki zmierzona natychmiast po nałożeniu.
Grunt (primer) – farba przeznaczona do wytworzenia powłoki gruntowej.
Grunt warsztatowy (pre-fabrication primer) – szybkoschnąca farba nakładana bezpośrednio po obróbce strumieniowo-ściernej w celu zapewnienia czasowej ochrony podczas prefabrykacji (cięcia, spawania itp.). Grunty warsztatowe są kompatybilne z większością gruntów.
Inspektor (inspector) – osoba odpowiedzialna za przestrzeganie wymagań jednej lub kilku odrębnych specyfikacji.
Klimat (climate) – pogoda przeważająca na danym miejscu lub obszarze, jaką statystycznie określono parametrami meteorologicznymi zarejestrowanymi w dłuższym przedziale czasu.
Kompatybilność (compatibility) – zgodność farb w ochronnym systemie powłokowym, których wzajemne oddziaływanie nie powoduje niepożądanych efektów.
Korozja (corrosion) – wzajemne fizykochemiczne oddziaływanie pomiędzy metalem i jego otoczeniem, które powoduje zmiany w metalu i może prowadzić do pogorszenia jego właściwości, wpływać na środowisko lub oddziaływać na układ (urządzenie, konstrukcję), którego jest elementem.
Korozja atmosferyczna (atmospheric corrosion) – korozja zachodząca w atmosferze ziemskiej w temperaturze otoczenia.
Korozyjność (corrosivity) – zdolność środowiska do powodowania korozji metalu w zdefiniowanym systemie korozyjnym.
Kurz (dust) – luźne drobinki materiału na powierzchni przygotowanej do malowania pochodzące z obróbki strumieniowo-ściernej lub innych procesów obróbki powierzchni, a także pochodzące z otoczenia.
Maksymalna grubość suchej warstwy (maximum dry film thickness) – najwyższa akceptowalna grubość powłoki lub systemu malarskiego, powyżej której mogą ulec pogorszeniu własności użytkowe.
Malowanie wyprawkowe (stripe coating) – malowanie otworów, krawędzi, spawów i miejsc trudno dostępnych poprzedzające malowanie zasadnicze.
Mikrośrodowisko (micro-environment) – środowisko na styku elementu konstrukcyjnego z jego otoczeniem. Mikrośrodowisko jest jednym z głównych czynników branych pod uwagę przy ocenie narażeń korozyjnych.
Naprawa miejscowa (spot repair) – zlokalizowana naprawa uszkodzenia korozyjnego obejmująca lokalne przygotowanie podłoża i miejscową aplikację ochronnego systemu powłokowego.
Naprawy lokalne (touch-up) – nakładanie materiału powłokowego na małych powierzchniach.
Narażenia korozyjne (corrosion stress) – czynniki środowiskowe mające wpływ na korozję.
Nominalna grubość suchej warstwy (nominal dry film thickness) NDFT – grubość warstwy suchej specyfikowana dla każdej powłoki lub całego systemu ochronnego.
Obróbka strumieniowo-ścierna (abrasive blast-cleaning) – uderzanie z dużą energią kinetyczną ścierniwa do obróbki strumieniowo-ściernej o przygotowywaną (czyszczoną) powierzchnię.
Ochronny system powłokowy (protective coating system) – zestaw powłok metalicznych i/lub powłok z farb lub podobnych produktów, które będą lub są naniesione na podłoże w celu ochrony go przed korozją.
Ochronny system malarski (protective paint system) – zestaw powłok wytworzonych z farb lub podobnych produktów, które będą lub są naniesione na podłoże w celu ochrony go przed korozją.
Podłoże (substrate) – powierzchnia, na którą nakłada się lub będzie się nakładać materiał powłokowy. Jako podłoże przyjmuje się stal węglową.
Powierzchnia próbna (sample area) – obszar, na którym testowane są właściwości nowo nałożonej powłoki.
Powierzchnia referencyjna (reference area) – określony fragment konstrukcji, na którym nakłada się system powłokowy zgodnie ze specyfikacją zaaprobowaną przez wszystkie zaangażowane strony.
Powłoka (coat) – ciągła warstwa metaliczna lub ciągła warstwa wyschniętej farby otrzymana w wyniku jednokrotnego naniesienia.
Powłoka gruntowa (priming coat) – pierwsza warstwa w ochronnym systemie powłokowym.
Powłoka międzywarstwowa, międzywarstwa (intermediate coat) – każda warstwa pomiędzy gruntem (powłoką gruntową) a powłoką nawierzchniową.
Powłoka nawierzchniowa (topcoat) – ostatnia warstwa systemu powłokowego.
Powłoka poprawiająca przyczepność, warstwa sczepna (tie coat) – powłoka przeznaczona do poprawy przyczepności międzywarstwowej.
Powłoka uszczelniająca (sealer) – materiał powłokowy nakładany na porowate powierzchnie przed malowaniem w celu ich doszczelnienia.
Projekt (design) – szczegółowy plan, według którego jest lub będzie budowana konstrukcja uwzględniająca ochronę przed korozją. (Całość prac związanych z opracowaniem specyfikacji, które mogą dotyczyć jednej lub kilku konstrukcji.)
Próbka referencyjna (reference specimen) – obiekt, najlepiej o geometrii reprezentatywnej dla konstrukcji, na której został naniesiony system powłokowy zgodnie ze specyfikacją i zaaprobowany przez wszystkie zaangażowane strony.
Przygotowanie powierzchni (surface preparation) – metoda przygotowania powierzchni do malowania.
Punkt rosy (dew point) – temperatura powierzchni, przy której wilgoć zawarta w powietrzu będzie ulegała kondensacji na tej powierzchni.
Rdza (rust) – widoczne produkty korozji, w przypadku stopów żelaza składające się głównie z uwodnionych tlenków żelaza.
Rdza nalotowa (flash rust) – cienki żółtawy nalot spowodowany przez rdzewienie przygotowanej powierzchni stalowej pod wpływem wilgoci zgromadzonej w powietrzu.
Rodzaj atmosfery (type of atmosphere) – zdefiniowanie atmosfery na podstawie zawartych w niej czynników korozyjnych i ich stężeń. Uwaga: głównymi czynnikami korozyjnymi są gazy, np. dwutlenek siarki i sole, głównie chlorki i siarczki.
Sztuczne starzenie (artificial ageing) – procedura przyspieszenia starzenia systemu malarskiego w celu zmniejszenia skuteczności ochrony przed korozją znacznie szybciej niż w warunkach naturalnych.
Ścierniwo do obróbki strumieniowo-ściernej (blast-cleaning abrasive) – materiał używany jako ścierniwo w obróbce strumieniowo-ściernej, np. korund.
Ścierniwo ostrokrawędziowe (grit) – śrut ostrokątny, materiał ścierny o ostrych krawędziach.
Specyfikacja (specyfication) – dokument techniczny opisujący wszystkie wymagania, które należy kontrolować podczas zabezpieczania konstrukcji przed korozją za pomocą powłokowego systemu ochronnego. Dokument ten może składać się z wielu indywidualnych specyfikacji, takich jak: specyfikacji projektowej, specyfikacji malarskiego systemu ochronnego, specyfikacji prac malarskich, specyfikacji nadzoru i kontroli.
Specyfikacja malarskiego systemu ochronnego (protective paint system specyfication) – specyfikacja, która opisuje przygotowanie powierzchni i ochronny system(y) powłokowy dla konstrukcji w zgodzie ze specyfikacją projektową.
Specyfikacja prac malarskich (paint work specyfication) – specyfikacja, która opisuje jak powinny być prowadzone prace malarskie w powiazaniu ze specyfikacją projektową i ze specyfikacją malarskiego systemu ochronnego, a także specyfikacją nadzoru i kontroli.
Specyfikacja nadzoru i kontroli (inspection and assessment specyfication) – specyfikacja, która opisuje jak będzie przebiegała kontrola i nadzór.
Specyfikacja projektowa (project specyfication) – specyfikacja opisująca projekt i wymagania z nim związane.
Środowisko lokalne (local environment) – warunki atmosferyczne dominujące w bezpośrednim otoczeniu elementu składowego konstrukcji. Te warunki określają kategorię korozyjności i obejmują zarówno parametry meteorologiczne, jak i lokalne zanieczyszczenia przemysłowe.
Śrut kulisty (shot) – ziarna o regularnych okrągłych lub owalnych kształtach, których długość nie przekracza podwójnej szerokości, bez pęknięć, załamań i ostrych krawędzi.
Trwałość (durability) – oczekiwany czas skutecznej ochrony systemu malarskiego do pierwszej większej renowacji. Trwałość jest parametrem technicznym umożliwiającym właścicielowi obiektu zaplanowanie harmonogramu renowacji powłok.
Utrzymanie obiektu, konserwacja (maintenance) – suma działań objętych wszystkimi częściami normy PN-EN 12944, które zapewniają, że konstrukcja stalowa jest chroniona przed korozją.
Znamienny element (constituent element) – część konstrukcji narażona na specyficzne środowisko i przez to wymagająca odrębnej specyfikacji ochronnego systemu malarskiego. Przykładowo zupełnie inny system ochronny będzie stosowany wewnątrz i na zewnątrz zbiornika magazynowego.
Zgorzelina walcownicza, zendra (mill scale) – gruba warstwa tlenków i osadów pochodzących z procesów hutniczych, np. walcowania na gorąco.
Zniszczenie korozyjne (corrosion damage) – skutek korozji, który ma szkodliwy wpływ na funkcję metalu, środowiska lub układu, którego ten metal stanowi element.
Żywotność mieszaniny, przydatność do stosowania (pot life) – maksymalny czas w określonej temperaturze, podczas którego materiał dwuskładnikowy po zmieszaniu dostarczonych osobno składników nadaje się do malowania.
W kolejnych artykułach zaplanowanego cyklu zajmiemy się omówieniem najistotniejszych zmian poszczególnych części normy PN-EN ISO 12944.
Michał Jaczewski
michał.jaczewski@tikkurila.com
Komentarze (0)