Oznaczenie stopnia roztarcia emalii ftalowej za pomocą grindometru wg BN-64/6110-09.
(Nie)dobra praktyka laboratoryjna w badaniach farb i lakierów
Wykonując wielotysięczne badania wyrobów malarskich w Ośrodku Badawczo-Rozwojowym Farb, Klejów i Polimerów Spektrochem zauważono, że w istniejących metodach badawczych znajduje się wiele błędów, które wpływają na uzyskanie niemiarodajnych wyników lub też całkowicie uniemożliwiają poprawnie wykonać badanie lub ocenić cechę techniczną farby.
Wstęp
OBR FKiP Spektrochem cały czas zabiega o wprowadzenie do norm poprawek, które umożliwiłyby rzetelne wykonywanie pomiarów. Wobec braku zainteresowania uzupełnieniem braków i błędów w normach państwowych przez odpowiednie organy normalizacyjne, opracowano w Spektrochemie własne metody badawcze będące poprawieniem błędów i uzupełnieniem braków w metodach badawczych, jak również opracowano wiele nowych metod badań pozwalających na dokładniejsze scharakteryzowanie cech technicznych wyrobów malarskich i powłok z nich uzyskanych. Opracowane zostały w Spektrochemie normy przedmiotowe TWT (Tymczasowe Warunki Techniczne) określające zarówno wymagania jakościowe dla różnorodnych wyrobów malarskich, jak również metody badawcze niezbędne do ich oceny.
Odpowiednie scharakteryzowanie własności technicznych wyrobów malarskich pozwala na ocenę ich jakości, jak również wskazuje na ich zastosowanie, trwałość itp. Błędne metody badawcze i badania wykonane z ich wytycznymi prowadzą do otrzymania błędnych wyników, które z kolei przekładają się na niewłaściwą ocenę jakości danej farby, lakieru, emalii, szpachlówki, tynku czy też innego wyrobu malarskiego. Dziwne wydaje się dlaczego takich poprawek nie chce wprowadzić Polski Komitet Normalizacyjny, laboratoria akredytowane czy też instytucje akredytujące laboratoria badawcze.
Błędy podczas pobierania próbek do badań
W zależności od roku wydania norm przedmiotowych (określających wymagania), wskazane są w nich odpowiednie metody badawcze określające sposób postępowania i wykonywanie poszczególnych operacji przy pobieraniu próbek przeznaczonych do dalszego przeprowadzenia badań. Pobranie próbki winno być wykonane przez producenta farby, importera lub laboratorium badawcze, które będzie prowadzić badania.
Pobieranie próbek jest operacją zazwyczaj prowadzoną na zasadzie zdjęcia z półki wiaderka z farbą (w przypadku farb zapakowanych) lub zaczerpnięcia określonej objętości ze zbiornika produkcyjnego (w przypadku farb dopiero produkowanych). Pomijane jest odpowiednie udokumentowanie operacji, często także brak jest podstawowych informacji o próbce, takich jak data produkcji, nr partii itp. Te informacje nie są potrzebne do zapełnienia dokumentacji laboratorium, lecz są nieocenioną pomocą dla producenta, jeżeli wykonane badania wskażą na niezgodności z wymaganiami. Wówczas nieoceniona jest możliwość wstrzymania sprzedaży danej partii, która trafiła do badań i wykonanie dalszych dokładniejszych badań oraz poszukiwanie przyczyn niezgodności. Jeżeli zaś takiej informacji nie ma, producent nie ma pojęcia, która z partii została wprowadzona na rynek jako niezgodna z wymaganiami i na którą wszelkie reklamacje muszą zostać bezwzględnie uznane. Często też dokumentacja pobrania próbki, mimo że jest prowadzona, to jest opisywana jedynie na potrzeby procedury, a dane w niej zawarte pochodzą „z sufitu”. Takie postępowanie funkcjonuje do czasu pierwszej poważnej reklamacji, gdzie w przypadku sporów sądowych można łatwo wykazać nieprawdziwe dane i podrobioną dokumentację. Znane są przypadki firm (już nieistniejących z tego powodu), które chciały zaoszczędzić czas i pieniądze na pomijaniu procedur związanych z poborem próbek, badaniami i rzetelną oceną jakości.
Norma PN-74/C-81500 określa sposób postępowania przy pobieraniu próbek opakowanych celem sporządzenia średniej próbki laboratoryjnej – próbki reprezentującej właściwości partii produktu przeznaczonej do badania. W tabeli 1 przedstawiono sposób ustalania liczby opakowań, z których należy pobrać próbki pierwotne. Losowanie opakowań przeznaczonych do pobierania próbek należy przeprowadzić metodą losowo na ślepo według PN-83/N-03010 „Statystyczna kontrola jakości. Losowy wybór jednostek produktu do badań”. W przypadku farb w opakowaniach do 10 litrów, próbki pierwotne pobiera się przez odlanie odpowiedniej ilości farby. Z opakowań o pojemności powyżej 10 litrów pobranie należy przeprowadzić z użyciem zagłębników wg PN-74/C-60008 „Próbniki do pobierania próbek produktów bezkształtnych”, które należy zanurzyć w farbie i doprowadzić powoli na dno pojemnika.
Norma PN-74/C-81500 określa także sposób pobierania próbek nieopakowanych, np. z egalizatorów, cystern itp. Pobieranie przeprowadza się za pomocą butelki szklanej wg PN-74/C-60008. Pobiera się pierwszą próbkę z najniższego poziomu (z dna), następnie trzy próbki z połowy wysokości słupa cieczy i jedną próbkę z 9/10 wysokości słupa cieczy. Tak przygotowane próbki pierwotne miesza się ze sobą celem przygotowania próbki jednostkowej, z której przygotowuje się próbkę ogólną, z której to pobiera się średnią próbkę laboratoryjną o wielkości określonej normą przedmiotową. Wielkość próbki określa także zakres badań, jakie mają zostać wykonane. Średnią próbkę laboratoryjną należy podzielić na dwie części, z których jedna przeznaczona jest do badań bezpośrednio po pobraniu, a druga próbka archiwalna przeznaczona jest do ewentualnej analizy rozjemczej. Opakowania próbek muszą być czyste i suche, a ich stopień napełnienia nie może być mniejszy niż 90%. Naczynia z próbkami przechowuje się w warunkach zapewniających niezmienność próbek w okresie gwarancyjnym. Wraz z pobieraniem próbek należy sporządzić dokumentację techniczną – protokół pobrania próbki, który spisuje się w trzech egzemplarzach (dla producenta, dla odbiorcy i dla laboratorium badawczego), w którym muszą znaleźć się wszystkie informacje wskazane w normie PN-74/C-81500. Dokładne wytyczne pobierania próbek zostały opisane w instrukcji pobierania próbek wyrobów malarskich i surowców do badań wydanej przez Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Farb, Klejów i Polimerów Spektrochem.
Komentarze (0)