Raport

Z certyfikatem, ale jakim?

Już pobieżny przegląd oferty producentów powłok antybakteryjnych wskazuje, że dobra, tj. skuteczna powłoka tego typu powinna wykazywać się efektywnością zwalczania drobnoustrojów na poziomie ponad 99%. Co prawda nie ma jednej ogólnej metody badania owej skuteczności, która zapewniłaby jednorodność wyników na skalę światową. Wypracowana już jednak w międzyczasie praktyka badania i kontroli doprowadziła do wyłonienia grupy organizacji certyfikujących cieszących się pod tym względem szczególną renomą. Należy do nich Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna (ISO), jej japoński odpowiednik – Japońskie Stowarzyszenie Standardów Przemysłowych (JIS), a w Ameryce Północnej: Amerykańskie Stowarzyszenie Badań i Materiałów (ASTM) oraz Amerykańskie Stowarzyszenie Chemików i Kolorystów Tekstylnych (AATCC) specjalizujące się w badaniu właściwości antybakteryjnych tkanin. Wszystkie opracowały normy opisujące procedurę badawczą i sposób oceny wyników analizy materiałów pod kątem zwalczania drobnoustrojów. Przykładem mogą być przemysłowe normy 22196 oraz JIS Z 2001 czy  regulacje ASTM E2149 i ASTM E2180, które określają aktywność antybakteryjną odpowiednio po 1 i 24 godzinach ekspozycji.

Tego typu powłoka z certyfikatem ma wiele zalet wykraczających daleko poza jej podstawową funkcję, tj. ochronę antybakteryjną. Pokryte nią powierzchnie są bowiem nie tylko czystsze, ale i bardziej trwałe – dodatkowa warstwa chroni je przed plamami, odbarwieniami i uszkodzeniami mechanicznymi, a tym samym zapewnia im dłuższą żywotność, obniżając koszty eksploatacyjne obiektu. Co więcej, nowoczesne powłoki antybakteryjne zawierają dodatki funkcjonalne, które zapewniają im dodatkowe funkcje, takie jak np. ochrona antykorozyjna czy odporność na działanie detergentów. Same detergenty stają się zaś niemal zbyteczne, co z kolei korzystnie wpływa na środowisko naturalne, ograniczając ilość substancji chemicznych przedostających się do wody i gleby.

    Porównanie właściwości wybranych nanomateriałów antybakteryjnych.

Ekologia napędza innowacyjność

Kwestia ekologiczności powłok antybakteryjnych jest jednak bardziej złożona: z jednej strony redukują one bowiem konieczność stosowania agresywnych środków czyszczących, z drugiej jednak same uwalniają substancje chemiczne, które wnikając w glebę i wodę, powoli się w niej odkładają, a przedostając się do pożywienia organizmów wodnych, są ostatecznie zjadane przez ludzi, co w dłuższej perspektywie może wywoływać różnorodne schorzenia. 
Problem ów w gruncie rzeczy przypomina ten, z którym mamy do czynienia w przypadku powłok antyporostowych stopniowo uwalniających biocydy. I podobnie próbuje się go rozwiązać. Aktywność naukowa w tym zakresie sprowadza się do poszukiwania takich receptur i struktur, które nie uwalniają substancji chemicznych do środowiska, lecz – jak już wspominano wyżej – wykazują stałe właściwości bakteriobójcze bezpośrednio w kontakcie z drobnoustrojami. Spore zasługi w tym zakresie ma także Polska: już wiosną ubiegłego roku Politechnika Łódzka, Uniwersytet Techniczny w Libercu i koszalińska firma TERMEX ogłosiły, że wspólnie pracują nad nową powłoką antybakteryjną na bazie nanocząsteczek węgla, która jednocześnie będzie się wykazywała wysoką skutecznością w zwalczaniu bakterii i będzie przyjazna dla środowiska. Projekt bazuje na opatentowanej czeskiej technologii osadzania powłok zol-żel, a jego efekty będziemy mogli podziwiać już za dwa lata. Powłoka ma zwalczać nie tylko bakterie, ale także wirusy i grzyby, a tym samym może znaleźć zastosowanie m.in. w środkach transportu publicznego, supermarketach, toaletach i ośrodkach opieki medycznej.

Wad powłok o kontrolowanym uwalnianiu substancji biobójczej pozbawiony ma być także lakier opracowywany właśnie przez Uniwersytet Northumbria w Newcastle przy wsparciu brytyjskiej agencji rządowej DASA (Defence and Security Acceerator). Produkt ma być nie tylko bezpieczny w użyciu, ale także posiadać właściwości hydrofobowe, dzięki czemu ułatwi utrzymanie powierzchni w czystości. Jest to o tyle istotne, że klasyczne powłoki biobójcze tracą swoje właściwości pod wpływem zanieczyszczeń. Nowa powłoka ma być przede wszystkim odpowiedzią na pandemię koronawirusa, ale nie tylko – będzie skutecznie zwalczała także bakterie i grzyby. Jak mówi kierownik projektu dr Matt Unthank, nadrzędnym celem naukowców jest przy tym maksymalizacja użyteczności nowego produktu, tak by oferował wysoką skuteczność działania nie tylko w laboratorium, ale także w różnorodnych, w tym trudnych, warunkach otoczenia. A do tego ma być bezpieczny, uniwersalny w zastosowaniu, łatwy w czyszczeniu i tani. Dzięki temu będzie go można stosować niemal wszędzie – od publicznych środków transportu, przez kasy sklepowe, po klamki i kurki kranów w domach.