Chemikalia w procesach obróbki powierzchniowej

Chemiczna obróbka powierzchni metali wiąże się z koniecznością stosowania bardzo szerokiej gamy substancji i mieszanin chemicznych o różnym stopniu szkodliwości dla zdrowia i życia człowieka czy bezpieczeństwa dla środowiska naturalnego. Z roku na rok opracowywane są coraz bardziej bezpieczne metody obróbki, jednak nie należy oczekiwać całkowitej eliminacji środków niebezpiecznych z procesów obróbczych. Skoro dany czynnik ma zdolność przekształcania dość odpornej powierzchni metalicznej, to trudno spodziewać się, aby nie posiadał żadnego wpływu na ludzkie tkanki czy cały organizm. Rosnąca wiedza i świadomość najpoważniejszych zagrożeń dla zdrowia, jak działanie kancerogenne czy mutagenne spowodowały, że z procesów eliminowane są takie czynniki, jak chrom VI-wartościowy, rozpuszczalniki organiczne, w tym chlorowcopochodne czy metale ciężkie, jak kadm i nikiel. Skutkuje to zdecydowaną poprawą bezpieczeństwa procesów obróbczych w odniesieniu do skutków zdrowotnych długoterminowych, tj. takich, które mogą występować w wyniku wielokrotnie powtarzającego się i długotrwałego narażenia na dany czynnik występujący w środowisku pracy. Dzięki eliminacji tych czynników ze środowiska pracy możliwe jest ograniczenie występowania tzw. chorób zawodowych, które występują i są diagnozowane u pracowników lub byłych pracowników po wielu latach narażenia na dany czynnik niebezpieczny. 

Dużo większym problemem współczesnej branży chemicznego przygotowania powierzchni będzie zatem wypadkowość związana z chemikaliami, które wywołują skutki natychmiastowe, ale często trwałe i bardzo poważne. Jak łatwo się domyślić, chodzi o substancje i mieszaniny żrące. Zgodnie z definicją, substancja czy mieszanina żrąca to taka, która w zetknięciu z żywą tkanką może doprowadzić do jej zniszczenia w różnym stopniu [1]. W praktyce oznacza to oparzenie chemiczne o różnym stopniu i różnych następstwach, od lekkiego podrażnienia aż do całkowitego i nieodtwarzalnego zniszczenia tkanek. Substancje i mieszaniny o charakterze żrącym są obecnie najczęstszym występującym zagrożeniem w zakładach obróbki powierzchni w obrębie takich procesów, jak kwaśne i alkaliczne procesy mycia, trawienia czy nakładanie powłok konwersyjnych i pasywacji. Nie należy oczywiście bagatelizować ogólnie toksycznego działania innych substancji i mieszanin, o czym pisaliśmy w artykule dotyczącym kart charakterystyk, jednak z punktu widzenia wypadkowości w branży czynniki żrące mają zdecydowane pierwszeństwo.