Aktualności i przegląd rynku

Zagrożenia spowodowane rozpuszczalnikami organicznymi

Za główne zagrożenie dla środowiska, wynikające ze stosowania wyrobów lakierowych, uważane są rozpuszczalniki organiczne, zaliczane do lotnych substancji organicznych (VOC). Szkodliwe działanie VOC polega na zachwianiu równowagi ozonowej w atmosferze, a mianowicie zubożaniu warstwy ozonowej w stratosferze oraz na powodowaniu, na skutek reakcji fotochemicznych, powstawania tzw. smogu letniego w troposferze, warstwie usytuowanej najbliżej powierzchni Ziemi.

Prowadzone obecnie działania prawne na świecie mają na celu:

• rozszerzenie listy rozpuszczalników niezaliczanych do grupy VOC,

• radykalne zmniejszenie zakresu stosowania, aż do wyeliminowania rozpuszczalników niebezpiecznych HAP (Hazardous Air Pollutants), w tym węglowodorów aromatycznych i chlorowęglowodorów,

• stałą redukcję emisji VOC, wynikającą ze stosowania rozpuszczalników (zapobieganie wzrostowi stężenia ozonu w troposferze).

Na podstawie rocznych obserwacji stwierdzono, że ok. 24 proc. VOC w Europie pochodzi z rozpuszczalników.

Eliminacja substancji szkodliwych w wyrobach lakierowych

Wyroby lakierowe zawierają różnego rodzaju substancje działające szkodliwie na organizm ludzki i środowisko. Do substancji tych należą przede wszystkim rozpuszczalniki organiczne, a także pigmenty chromianowe i minia ołowiowa, niektóre utwardzacze i biocydy. Stopień niebezpieczeństwa zależy od rodzaju związku organicznego, jego toksyczności i lotności oraz stężenie oparów w powietrzu. Ogólne tendencje rozwoju w dziedzinie wyrobów lakierowych to: zmniejszenie zawartości lotnych związków organicznych, wyeliminowanie toksycznych pigmentów, katalizatorów, inhibitorów i innych podobnych substancji.

Nawet farby wodorozcieńczalne zawierają pewne ilości rozpuszczalników organicznych, zazwyczaj 3-10 proc. mas, w zależności od rodzaju spoiwa. Coraz większy postęp w dziedzinie spoiw do farb wodnych pozwala na zmniejszanie ilości rozpuszczalników organicznych w gotowym wyrobie lakierowym. Rozpuszczalniki organiczne dodawane są do farb wodorozcieńczalnych z różnych powodów, takich jak: umożliwienie koalescencji cząstek dyspersji, a tym samym utworzenia się spójnej, jednorodnej i szczelnej powłoki, obniżenia minimalnej temperatury tworzenia filmu (MTTF), kontrola reologiczna, kontrola relaksacji naprężeń w pierwszym etapie wysychania, poprawa zwilżania podłoża poprzez obniżenie napięcia powierzchniowego wody. Niektóre rozpuszczalniki ułatwiają dyspergowanie pigmentów. Ogólnie wszystkie rozpuszczalniki mają drażniący wpływ na skórę, drogi oddechowe i błonę śluzową. Najbardziej szkodliwe dla zdrowia i środowiska rozpuszczalniki organiczne, takie jak: chlorowcopochodne, aromatyczne, zastępowane są mniej szkodliwymi. Przykładowo rozpuszczalniki aromatyczne, takie jak ksylen, czy toluen, zastępuje się alifatycznymi, np. pozbawioną aromatów benzyną do lakierów. W przypadku wyrobów lakierowych do stosowania w pomieszczeniach używa się bezwonnych rozpuszczalników izoparafinowych. Etery lub estry glikolu etylenowego zastępuje się eterami lub estrami glikolu propylenowego. Etery glikolu propylenowego ulegają w wysokim stopniu rozkładowi biologicznemu. Tego typu rozpuszczalniki ulegają w ściekach szybkiej biodegradacji z wydzieleniem wody i dwutlenku węgla. Po odparowaniu z powłoki rozkładają się do substancji prostszych pod wpływem światła słonecznego, a ostateczny ich rozkład następuje w glebie. Alternatywę rozpuszczalników chlorowanych lub aromatycznych mogą stanowić również estry występujących w przyrodzie kwasów dwukarboksylowych, takich jak: adypinowy, glutarowy i bursztynowy. Rozpuszczalniki te łatwo ulegają rozkładowi biologicznemu. Ponadto, na rynek wprowadza się wiele rozpuszczalników niezaliczanych do VOC, takich jak np. parachlorobenzotrifluorek (OXOL 100) czy trifluorobenzen (OXOL 2000). Rozpuszczalniki te zmniejszają lepkość wyrobów lakierowych, nie zwiększając emisji VOC.